Nơi khởi phát cuộc đình công vĩ đại
Cuối tháng 3, đầu tháng 4/1930, Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên ở Cẩm Phả - Cửa Ông được thành lập. Đây là chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên của Khu mỏ. Sự kiện này đã tác động mạnh mẽ đến phong trào cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân trong toàn Khu mỏ. Sau khi Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam Khu mỏ được thành lập, nhiều phong trào đấu tranh của công nhân nổ ra đòi chủ mỏ tăng lương, giảm giờ làm, không đánh đập công nhân, giảm sưu thuế, tiến hành giải truyền đơn ở nhiều nơi.
Trong giai đoạn 1931 - 1935, Thực dân Pháp thực hiện “khủng bố trắng” nhằm dập tắt các phong trào đấu tranh cách mạng đang diễn ra mạnh mẽ ở khắp nơi trong cả nước do Đảng lãnh đạo. Mặc dù bị địch tăng cường khủng bố đàn áp, nhiều đồng chí đảng viên Khu mỏ bị địch bắt, thủ tiêu, cơ sở bí mật của đảng bị phá vỡ. Năm 1936 các tổ chức cơ sở của Đảng vẫn chưa lập lại được ở Khu mỏ, trong khi địch tăng cường khám xét, bắt bớ diễn ra trong các lán trại công nhân.
Cẩm Phả nơi tập trung đông công nhân nhất so với các khu vực sản xuất than của các Công ty Pháp mỏ than Bắc Kỳ. Việc khai thác chủ yếu là thủ công, tiền lương công nhân quá thấp một ngày làm tối đa là 25 xu, tối thiểu là 20 xu. Đời sống thợ mỏ cực khổ, thường xuyên bị bọn cai mỏ đánh đập, ức hiếp, cúp phạt. Ở các khu vực khai thác than từ Mông Dương, Hòn Gai, Cẩm Phả - Cửa Ông mâu thuẫn giữa công nhân và bọn chủ mỏ thúc đẩy thợ mỏ vùng dậy đấu tranh đòi cải thiện đời sống.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Ủy ban bãi công Cẩm Phả được thành lập bí mật vào tháng 11/1936. Sự việc tên cai tây coi tầng than ở Núi Trọc đánh một công nhân tàn nhẫn gây phẫn nộ trong anh chị em công nhân mỏ, nhiều nơi ở Cẩm Phả xuất hiện truyền đơn bãi công.
Vào đêm 13/11/1936 thợ mỏ nghỉ việc thực hiện bãi công, toàn Cẩm Phả hừng hực khí thế cách mạng như ngày hội lớn, họ kéo ra đường xúm quanh những tấm áp phích ghi dòng chữ “Hỡi anh chị em! Chúng ta làm lụng cực khổ, lương không đủ sống, chúng ta không muốn chết đói, chết ốm. Vậy tất cả hãy bãi công. Đòi chủ tăng lương lên 3 hào một ngày. Đòi chủ phát cuốc, xẻng. Anh chị em đồng tâm, đừng để người ta phá cuộc đấu tranh của chúng ta. Hãy tỉnh táo đừng mắc mưu khiêu khích, kỷ luật và đồng tâm chúng ta sẽ thắng”.
Với khẩu hiệu trên, ở các tầng lò, xưởng máy… không có một bóng công nhân làm việc. Thực dân Pháp đã tìm đủ mọi cách như: Triệt nguồn lương thực, sử dụng những tên mật thám, tay sai gian ác, huy động lính khố xanh đến tận các lán thợ dụ dỗ cưỡng ép công nhân đi làm. Trước sự kiên quyết và đấu tranh quyết liệt, ngày 20/11/1936 chủ mỏ đồng ý yêu sách của công nhân.
Đặc biệt ngày 24/11/1936, công nhân Mông Dương tập hợp lại cùng nhau lên chủ mỏ đòi tăng lương. Chủ mỏ huy động lính đến ngăn cản xô xát làm nhiều công nhân bị thương. Căm phẫn hành động đó toàn bộ công nhân Mông Dương nghỉ việc, sau đó chủ mỏ phải đồng ý yêu sách của công nhân. Ngày 25/11/1936, phong trào bãi công đã lan tới Cửa Ông, Kế Bào, Cái Đá, Đồng Đăng như một vết dầu loang tạo thành cuộc tổng bãi công ở khu mỏ, thu hút 3 vạn công nhân thuộc Công ty Pháp mỏ than Bắc Kỳ tham gia. Điều này đã làm rung chuyển bộ máy cai trị của Thực dân Pháp ở Việt Nam.
Thắng lợi của cuộc bãi công không chỉ đạt ở mục tiêu kinh tế, mang lại quyền lợi thiết thực cải thiện đời sống cho công nhân mà nói lên tinh thần giác ngộ giai cấp, kỷ luật cao, ý chí quyết tâm, sức mạnh tiềm tàng của đội ngũ công nhân mỏ anh hùng. Điều này đã góp phần thắng lợi chung của cả nước.
Cẩm Phả đã trở thành chiếc nôi của phong trào công nhân Việt Nam, nơi mà lần đầu tiên khẩu hiệu “Kỷ luật và Đồng tâm" chúng ta nhất định thắng” trong cuộc đình công vĩ đại năm 1936. Phát huy truyền thống “Kỷ luật và Đồng tâm” của giai cấp công nhân Vùng mỏ, ngọn lửa cách mạng đã không ngừng lớn mạnh, đóng góp vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, tự do, hạnh phúc của nhân dân.
Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Đảng bộ, quân và dân Cẩm Phả đã kiên cường đấu tranh, xứng đáng với truyền thống cách mạng của quê hương Vùng mỏ. Xuyên suốt cuộc kháng chiến trường kỳ Chi bộ Đảng và Ban cán sự Đảng liên thị Cẩm Phả - Cửa Ông vừa xây dựng vừa củng cố tổ chức và lãnh đạo quân dân vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ để “kháng chiến kiến quốc” ngay tại quê hương vùng mỏ. Đồng thời, tham gia ủng hộ tích cực cuộc kháng chiến trên chiến trường toàn quốc, góp phần làm nên thắng lợi của cuộc tiến công chiến lược Đông Xuân 1953 - 1954 mà đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ. Qua đó, kết thúc cuộc kháng chiến oanh liệt chống Thực dân Pháp, miền Bắc hoàn toàn được giải phóng.
Ngày 30/10/1963, Quốc hội khóa II, kỳ họp thứ VII đã phê chuẩn việc hợp nhất khu Hồng Quảng và tỉnh Hải Ninh thành tỉnh Quảng Ninh. Cẩm Phả là một thị xã lớn của tỉnh Quảng Ninh. Việc thành lập tỉnh đã tạo ra điều kiện cho sự phát triển mới của thị xã Cẩm Phả. Giai đoạn này, thị xã Cẩm Phả vừa xây dựng cơ sở vật chất, vừa chiến đấu chống Mỹ cứu nước. Đây được coi là quãng thời gian nhiều cam go, thử thách, nhưng rất tự hào đối với toàn Đảng, toàn quân và toàn dân.
Ở tuổi 98, người cán bộ cách mạng lão thành Hoàng Bách, Chủ tịch UBND thị xã Cẩm Phả, giai đoạn 1967 - 1977 nhớ lại: Vào giai đoạn Mỹ đẩy mạnh chiến tranh phá hoại miền Bắc nước ta, giai đoạn 1965 - 1973, thị xã Cẩm Phả khi ấy là địa điểm trọng yếu mà địch tập trung đánh phá, nhất ở các mỏ, cảng biển, bến bãi, xí nghiệp của ta. Lúc đó thị xã đặt ra các nhiệm vụ đối với công nhân ngành than phải duy trì sản xuất than phục vụ nhu cầu của đất nước, đồng thời tiến hành sơ tán người dân, xây dựng các trận địa pháo phòng không tiến hành đánh trả địch; khắc phục hậu quả chiến tranh, duy trì trường học, đảm bảo cấp cứu người dân bị thương... Đồng thời, một trong nhiệm vụ trọng tâm giải quyết ngay là đảm bảo việc sản xuất rau, thực phẩm phục vụ nhu cầu hàng ngày của công nhân ngành than và người dân trên địa bàn thị xã.
Trong năm 1972 địch tăng cường đánh phá ác liệt, nhưng nông dân thị xã Cẩm Phả vẫn giữ vững sản xuất, sản lượng năm sau luôn cao hơn năm trước; tổng sản lượng nông nghiệp tăng đạt 87,7%; ngành chăn nuôi thị xã giữ vững với đàn trâu đạt 187% kế hoạch; đàn gia cầm đặt 122,7% kế hoạch; đàn lợn 774 con; sản lượng rau xanh đạt gần 6.000 tấn; công nghiệp địa phương vượt qua mọi thủ thách trong chiến tranh giữ vững sản xuất giá trị tổng sản lượng đạt 97,5% kế hoạch; công trường than của thị xã Cẩm Phả đạt 110% kế hoạch đề ra. Trải qua cuộc chiến tranh chống Mỹ ác liệt, Đảng bộ chính quyền lực lượng vũ trang và nhân dân Cẩm Phả dũng cảm, ngoan cường, thông minh sáng tạo chuyển hướng sản xuất, tổ chức hoạt động xã hội trong hoàn cảnh chiến tranh.
Sau khi thống nhất đất nước, trải qua giai đoạn 1976 - 1986, thị xã Cẩm Phả đối mặt nhiều khó khăn thách thức trong sự ràng buộc của cơ chế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu bao cấp. Tuy vậy, thị xã Cẩm Phả luôn giữ vững tư tưởng cách mạng tiến công, phát huy tính năng động sáng tạo, ý chí tự lực, tự cường, lãnh đạo quân và dân vượt qua khó khăn, thử thách đoàn kết, tìm tòi mạnh dạn vận dụng chủ trương, chính sách của Đảng, nhà nước vào tình hình cụ thể của thị xã để phát triển kinh tế - xã hội; tăng cường củng cố quốc phòng an ninh.
Bước vào thời kỳ đổi mới, từ sau 1986, Cẩm Phả đã có những bước đột phá mới, cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng. Đảng bộ thành phố tập trung khai thác đúng tiềm năng thế mạnh địa phương khuyến khích thành phần kinh tế đầu tư phát triển sản xuất. Thành quả đổi mới của TP Cẩm Phả rất căn bản to lớn. Những thành quả đó tạo lên tiền đề vững chắc cho định hướng phát triển của thành phố trong tương lai.
Vững bước đi lên
Ngày 21/2/2012, thị xã Cẩm Phả được nâng hạng lên thành thành phố trực thuộc tỉnh. Ngày 17/4/2015, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 505/QĐ-TTg công nhận thành phố Cẩm Phả là đô thị loại 2 thuộc tỉnh. Đây là mốc đánh dấu mạnh mẽ cho sự phát triển của TP Cẩm Phả trong giai đoạn mới. Trải qua những năm tháng thăng trầm của lịch sử, với truyền thống “Kỷ luật và Đồng tâm” các thế hệ những người con Vùng mỏ đã xây dựng Cẩm Phả vươn lên mạnh mẽ.
Đại hội Đảng bộ TP Cẩm Phả lần thứ XXII, nhiệm kỳ 2015 - 2020, xác định mục tiêu năm 2020, Cẩm Phả cơ bản trở thành thành phố phát triển theo hướng công nghiệp, dịch vụ đồng bộ, bền vững, thân thiện với môi trường; giữ gìn và phát huy truyền thống “Kỷ luật và Đồng tâm”, đổi mới toàn diện phương thức nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh; nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; cải thiện mạnh mẽ, rõ rệt môi trường sống; giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội; xây dựng Cẩm Phả trở thành khu vực phòng thủ vững chắc về quốc phòng an ninh.
Tại đại hội Đảng bộ TP Cẩm Phả lần thứ XXIII, nhiệm kỳ 2020 - 2025, với mục tiêu tiếp tục phát huy truyền thống “Kỷ luật và Đồng tâm” của công nhân vùng mỏ; xây dựng đảng bộ và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh, hoạt động hiệu lực hiệu quả, mở rộng dân chủ, giữ vững niềm tin của nhân dân. Cẩm Phả chủ động đổi mới sáng tạo, huy động mọi nguồn lực phát triển kinh tế xã hội nhanh, bền vững gắn với bảo vệ và nâng cao chất lượng môi trường, đảm bảo vững chắc quốc phòng, an ninh; xây dựng Cẩm Phả là đô thị, công nghiệp dịch vụ theo hướng đồng bộ, hiện đại, giàu đẹp, văn minh; phấn đấu đến năm 2025 và phát triển cơ sở hạ tầng kiến trúc, cảnh quan đô thị thành phố cơ bản đạt tiêu chí đô thị loại 1.
Để thực hiện các nhiệm vụ trên, TP Cẩm Phả phối hợp chặt chẽ với ngành than trong sản xuất kinh doanh gắn với xử lý các vấn đề môi trường, an ninh trật tự. Ưu tiên phát triển công nghiệp và xây dựng theo hướng bền vững thân thiện với môi trường; đẩy mạnh cơ cấu công nghiệp, nâng cao trình độ công nghệ phát triển bền vững công nghiệp khai thác chế biến khoáng sản; hiện đại hóa công nghệ gắn với bảo vệ môi trường; tạo điều kiện thu hút hiệu quả các nhà đầu tư chiến lược, nghiên cứu đầu tư vào các ngành công nghiệp có lợi thế như chế biến, chế tạo, lắp ráp công nghệ cao công nghệ thông minh và giá trị gia tăng cao. Tập trung thu hút phát triển lĩnh vực thương mại dịch vụ; xây dựng khu dịch vụ hậu cần nghề cá và khu trung chuyển hàng hóa tập trung; phát triển du lịch tâm linh, sinh thái, du lịch biển, du lịch trải nghiệm, nghỉ dưỡng.
Trên tinh thần mục tiêu của Đại hội Đảng bộ thành phố, với sự đoàn kết thống nhất cao trong cấp ủy đảng, chính quyền, sự vào cuộc tích cực, đồng thuận của nhân dân, Đảng bộ, chính quyền và quân và dân thành phố tiếp tục chung sức, đồng lòng, đoàn kết, thống nhất, bản lĩnh, trí tuệ, tự lực tự cường, quyết liệt hành động, đưa Cẩm Phả vươn mình bứt phá đi lên, tự tin vững bước trên con đường phát triển.
Hoà trong không khí kỷ niệm 60 năm thành lập tỉnh Quảng Ninh, Vùng mỏ Cẩm Phả hôm nay đang tràn đầy khí thế thực hiện thắng lợi những mục tiêu mới, với chiến lược hướng ra biển lớn. Phát huy truyền thống cách mạng của giai cấp công nhân vùng mỏ với tinh thần “Kỷ luật - Đồng tâm”, Đảng bộ, chính quyền, cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân TP Cẩm Phả tiếp tục đoàn kết, thống nhất, hoàn thành thắng lợi mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XXIII đã đã đề ra.
Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Thị Kim Phượng cho biết: Từ thành quả đạt được, chúng tôi xây dựng TP Cẩm Phả là đô thị công nghiệp, dịch vụ, cảng biển theo hướng đồng bộ, hiện đại, giàu đẹp, văn minh, thân thiện với môi trường; phát triển cơ sở hạ tầng và kiến trúc, cảnh quan đô thị thành phố cơ bản đạt tiêu chí đô thị loại I vào năm 2025, trở thành đô thị loại I vào năm 2030, giữ vững vị thế là cực tăng trưởng quan trọng của tỉnh Quảng Ninh./.
QN
Ý kiến bạn đọc